Emoties:
Kunnen dieren net als mensen het vermogen hebben om dingen te beleven en te ervaren, zoals pijn en plezier. Zijn dieren robotten zonder beleving of ervaren dieren sensaties en andere zaken net als wij bewust?
De Franse filosoof René Descartes beweerde dat dieren geen bewustzijn konden bezitten. Ook het behaviorisme binnen de psychologie leidde ertoe dat het onderwerp bewustzijn taboe werd verklaard. Ook hedentendage zijn er nog denkers die geen bewustzijn toeschrijven aan dieren, vaak op grond van afwezigheid van ‘hogere’ cognitieve vermogens en taal. Daartegenover staan posities die de aanwezigheid van bewustzijn beargumenteren op grond van de analogieredenering en nauwkeurige studie van het zenuwstelsel en het gedrag van dieren.
Zo zal Rivas de affectieve neurowetenschap van Jaak Panksepp behandelen, waaruit blijkt dat tenminste alle zoogdieren en ook vogels allemaal een aantal hersencentra voor dezelfde emotionele systemen delen. Daarnaast zal er worden ingegaan op de concrete emoties van honden en allerlei andere dieren. Wat voor emoties kennen ze? Plezier, pijn, jaloezie, schuldgevoel, dankbaarheid? Hoe belangrijk is affectie en liefde in het leven van dieren? Welke dieren lijken te rouwen om overleden soortgenoten?
Kunnen ratten, honden en apen lachen en hebben ze humor? Kunnen dieren trauma’s oplopen? En wat voor overeenkomsten bestaan er tussen mensen en andere dieren wat betreft het hebben van veranderde bewustzijnstoestanden, zoals dromen en het onder invloed zijn van psychofarmaca en drugs?

Bewustzijn:
Hoe denkt een dier over een ander dier? Kan een dier zich een idee vormen dat een ander dier mentale toestanden heeft, zoals zien, horen, willen en weten? Of kan een niet-menselijk dier zich daar geen voorstelling van maken en letten dieren alleen op het gedrag van een ander? In de wetenschap vindt de afgelopen 20 jaar veel nieuw onderzoek plaats waarbij wordt bestudeerd in hoeverre dieren elkaar mentale toestanden toeschrijven en of dieren een Theory of Mind hebben, d.w.z. of ze een idee hebben van de ‘mind’ of het weten en de kennis van een ander dier. Daarnaast vinden er nieuwe studies plaats naar wat dieren van elkaars emoties begrijpen en in hoeverre ze in staat zijn tot empathie: het zich kunnen inleven in de emoties van een ander. We behandelen ingenieuze studies die bekijken in hoeverre dieren snappen wat voor intenties een ander dier heeft, of ze letten op het zien of horen van een ander, en of ze rekening houden met wat een ander wel of niet weet. Letten dieren er bijvoorbeeld op dat een ander hen kan zien als ze visuele communicatieve signalen produceren? Welke dieren snappen wat een mens bedoelt als deze ergens naar wijst? Houden dieren zich stil en verborgen als ze iets stiekem willen doen? In hoeverre bestaat er bedrog bij dieren? Wat voor beschermingstactieken gebruiken kraaiachtigen als ze voedsel verbergen en geeft hun handelen daarbij aan dat ze hun soortgenoten mentale toestanden als “zien” en “weten” toeschrijven? En wat zien we aan empathie en prosociaal gedrag bij dieren? Helpen dieren elkaar op een gerichte manier, waarbij ze het perspectief en de nood van een ander goed begrijpen? Troosten ze elkaar? Bevrijden ratten elkaar als ze vastzitten?

lesgever:
dr. Esteban Rivas

Praktisch:
– 1 dag
– zonder eigen dier
– deelnemers aan deze workshop mogen gratis inschrijven voor de filmavond emoties bij dieren (zie agenda) met de kortingscode gr4tis.