In deze informatieve blog duiken we dieper in de rol van hormonen.

Hormonen zijn chemische boodschappers die worden geproduceerd door endocriene klieren en worden afgegeven in de bloedbaan om de functies van verschillende organen en weefsels in het lichaam te reguleren. Deze stoffen spelen een cruciale rol bij het handhaven van homeostase, het evenwicht in het interne milieu van een organisme.

Belangrijke kenmerken van hormonen zijn:

1. Chemische Aard: Hormonen zijn over het algemeen eiwitten, peptiden, aminozuren, steroïden of derivaten van aminozuren.
2. Productie: Hormonen worden geproduceerd door endocriene klieren, zoals de schildklier, de hypofyse, de bijnieren, de alvleesklier, de eierstokken en de testikels.
3. Transport: Na productie worden hormonen via de bloedbaan getransporteerd naar doelcellen, waar ze specifieke reacties en functies initiëren.
4. Doelcellen: Hormonen oefenen hun effecten uit door te binden aan specifieke receptoren op het oppervlak of binnenin doelcellen. Deze receptoren bevinden zich op het celmembraan, in het cytoplasma of in de celkern.
5. Regulatie: De afscheiding van hormonen wordt strak gereguleerd door feedbackmechanismen. Negatieve feedback zorgt ervoor dat het lichaam reageert op veranderingen en probeert de hormoonspiegels binnen een bepaald bereik te houden.

Enkele belangrijke hormonen en hun functies zijn onder meer:

• Insuline: Reguleert de bloedsuikerspiegel door de opname van glucose door cellen te bevorderen.
• Adrenaline: Bereidt het lichaam voor op ‘vecht of vlucht’-reacties in reactie op stress.
• Oestrogeen en Progesteron: Belangrijk voor de regulatie van de menstruatiecyclus en reproductieve functies bij vrouwen.
• Testosteron: Beïnvloedt de ontwikkeling van mannelijke geslachtskenmerken en reguleert de voortplantingsfuncties bij mannen.
• Thyroxine (T4) en Trijodothyronine (T3): Reguleren het metabolisme en de energieproductie.

Hormonen spelen een cruciale rol in het reguleren van verschillende fysiologische processen bij zowel katten als honden.

Hier zijn enkele belangrijke hormonen en hun functies:

Bij Katten:

1. Oestrus of Krolsheid:
   • Bij vrouwelijke katten reguleert het hormoon oestrogeen de oestruscyclus of krolsheid. Tijdens deze periode is de kat vruchtbaar en toont ze vaak gedragsveranderingen.
2. Progesteron:
   • Na de oestrusfase wordt progesteron geproduceerd bij niet-gedekte katten. Dit hormoon bereidt het lichaam voor op zwangerschap en behoudt de dracht als de kat zwanger is.
3. Testosteron:
   • Bij mannelijke katten reguleert testosteron seksuele rijpheid en kenmerken zoals agressie en territoriaal gedrag.

Bij Honden:

• Oestruscyclus: Vrouwelijke honden hebben een vergelijkbare oestruscyclus als katten. Oestrogenen reguleren de vruchtbaarheid en het gedrag tijdens de oestrus.
  • Progesteron: Net als bij katten bereidt progesteron het lichaam van de niet-gedekte teef voor op zwangerschap en ondersteunt het de dracht.
  • Testosteron: Bij mannelijke honden is testosteron verantwoordelijk voor de ontwikkeling van mannelijke kenmerken, seksuele rijpheid en gedrag.
  • Cortisol: Dit stresshormoon is aanwezig bij zowel katten als honden en reguleert de reactie op stressvolle situaties.

Gemeenschappelijke Hormonen:

1. Groeihormoon (GH): Stimuleert de groei en ontwikkeling van botten en weefsels.
2. Schildklierhormonen (T3 en T4): Beïnvloeden het metabolisme, energieniveaus en thermoregulatie.
3. Insuline: Reguleert de bloedsuikerspiegel.
4. Melatonine: Beïnvloedt het slaap-waakritme.

Het reguleren van hormonen in het lichaam:

Hormonen spelen een essentiële rol bij de groei, ontwikkeling, voortplanting, metabolisme, immuunrespons en vele andere fysiologische processen in het lichaam. De verstoring van het hormonale evenwicht kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen.

Het reguleren van hormonen in het lichaam is een complex proces dat wordt beheerst door feedbackmechanismen. Deze mechanismen zorgen ervoor dat hormoonspiegels binnen een bepaald bereik worden gehandhaafd om de homeostase te waarborgen. Er zijn twee hoofdtypen feedbackmechanismen: negatieve feedback en positieve feedback. Het regelcentrum, meestal een endocriene klier zoals de hypofyse of de hypothalamus in de hersenen, ontvangt de informatie van de receptor en start een signaal om de hormoonproductie aan te passen.

Een voorbeeld van positieve feedback is de regulatie van oxytocine tijdens de bevalling. Oxytocine stimuleert samentrekkingen van de baarmoeder, en naarmate de samentrekkingen toenemen, neemt de afgifte van oxytocine toe, wat resulteert in verdere samentrekkingen.

Over het algemeen zorgen deze feedbackmechanismen ervoor dat hormoonspiegels nauwkeurig worden aangepast aan de behoeften van het lichaam, wat essentieel is voor een goede werking en gezondheid.

Aanmaak van hormonen:

Hormonen worden geproduceerd in specifieke organen en weefsels in het lichaam, voornamelijk door endocriene klieren. Deze klieren zijn gespecialiseerd in het produceren en afscheiden van hormonen in de bloedbaan. Hier zijn enkele belangrijke endocriene klieren en organen waar hormonen worden aangemaakt:

1. Hypothalamus: De hypothalamus is een regelcentrum in de hersenen dat een rol speelt bij het controleren van verschillende lichaamsfuncties. Het produceert hormonen zoals releasing hormones (bijvoorbeeld releasing hormone voor groeihormoon) en oxytocine.
2. Hypofyse (Hypofysevoorkwab en Hypofyseachterkwab): De hypofyse, gelegen aan de basis van de hersenen, is een belangrijk orgaan voor hormonale regulatie. De voorkwab produceert en scheidt verschillende hormonen af, zoals groeihormoon, prolactine, schildklierstimulerend hormoon (TSH), adrenocorticotroop hormoon (ACTH) en meer. De achterkwab scheidt hormonen af die in de hypothalamus zijn geproduceerd, zoals oxytocine en vasopressine.
3. Schildklier: De schildklier, gelegen in de hals, produceert schildklierhormonen (thyroxine en trijodothyronine) die het metabolisme en de energieproductie reguleren.
4. Bijnieren: De bijnieren, bovenop de nieren, produceren hormonen zoals cortisol (een stresshormoon), aldosteron (dat de water- en zouthuishouding reguleert), en geslachtshormonen zoals dehydroepiandrosteron (DHEA).
5. Pancreas (alvleesklier): De alvleesklier produceert insuline en glucagon, hormonen die de bloedsuikerspiegel reguleren.
6. Geslachtsklieren: De eierstokken bij vrouwen produceren oestrogeen en progesteron, terwijl de testikels bij mannen testosteron produceren. Deze geslachtshormonen reguleren de voortplantingsfuncties en secundaire geslachtskenmerken.
7. Parathyroïdklieren: De parathyroïdklieren, gelegen naast de schildklier, produceren parathyroïdhormoon (PTH), dat de calcium- en fosfaathuishouding in het lichaam reguleert.
8. Thymus: De thymus, gelegen in de bovenste borstkas, produceert thymosine, een hormoon dat een rol speelt bij de ontwikkeling van het immuunsysteem.

Deze endocriene organen werken samen om de hormonale balans in het lichaam te handhaven en verschillende fysiologische processen te reguleren. De hormonen die ze produceren hebben invloed op groei, metabolisme, reproductie, stressrespons, en vele andere lichaamsfuncties.

Voortplantingscontrole:

Bij huisdieren worden vaak hormonale methoden gebruikt voor voortplantingscontrole, zoals castratie (verwijdering van de geslachtsorganen) en sterilisatie (het verwijderen van de voortplantingsorganen).

Het is belangrijk om te weten dat hormonale veranderingen invloed kunnen hebben op het gedrag en de gezondheid van katten en honden. Bijvoorbeeld bij het wegnemen van testosteron wordt een dier minder daadkrachtiger maar ook soms angstiger of minder zelfzeker. Dierenartsen en gedragstherapeuten kunnen adviseren over geschikte hormonale interventies op basis van individuele gezondheidsbehoeften en levensfasen van het dier.

Meer weten over hormonen bij je kat of hond en hoe je die hormonen positief kan beïnvloeden en sturen? Volg dan ons webinar hormonen en gedrag bij katten en honden. Wil persoonlijk aan de slag? Boek dan een gedragsconsult waarin we op maat gaan kijken naar het gedrag van je dier, inclusief het effect van de hormonen.

Wil je echt een uitgebreide kennis? Dan hebben we deze tweedelige webinarserie.