We leven in een tijd waarin we ons bijna voortdurend bekeken voelen. Door anderen. Door schermen. Door algoritmes. Zelfs als niemand daadwerkelijk kijkt, is er dat vage gevoel van: “Er wordt op me gelet.” En dat doet iets met ons.

📱 De mentale last van het digitale Panopticon

De Franse filosoof Michel Foucault beschreef ooit het Panopticon: een gevangenis waarin gevangenen niet weten wanneer ze bekeken worden — maar het altijd moeten aannemen. Dat zorgt ervoor dat ze zichzelf voortdurend gaan reguleren, corrigeren, aanpassen.

Herkenbaar?

In het digitale tijdperk is het Panopticon springlevend. Alleen heet het nu: notificaties, cameratoezicht, sociale media, werkmail, trackingsoftware. We zijn constant aanwezig, zichtbaar, beoordeeld. Of het nu is door onze baas, volgers of een algoritme.

Neurowetenschappers zien het effect: overprikkeling van onze aandacht, afname van focus, toename van stress. En op termijn? Burn-out.

Maar wat minder vaak besproken wordt: dit geldt niet alleen voor mensen.

🐶 Honden voelen het óók

Honden zijn geen digitale wezens, maar wél sociale. En net als wij zijn zij gevoelig voor observatie, controle en verwachtingen. Zeker in huishoudens waar honden altijd in de gaten gehouden worden, voortdurend commando’s krijgen, en zelden zelf mogen kiezen of tot rust mogen komen.

Een hond die non-stop bezig is met:

• “Kijk ik goed naar m’n baasje?”
• “Wat wordt er van mij verwacht?”
• “Mag ik dit wel doen?”

… ervaart stress. Geen acute, maar chronische stress. En net als bij mensen leidt dat tot uitputting, overgevoeligheid, gedragsproblemen of zelfs fysieke klachten.

🌱 Wat we hiervan kunnen leren

Zowel mensen als honden floreren niet onder constante controle. We hebben allemaal behoefte aan momenten van:

• onzichtbaarheid (niet bekeken worden)
• autonomie (zelf keuzes maken)
• herstel (pauze, rust, niks ‘moeten’)

In coaching zien we het vaak: zodra mensen weer ruimte krijgen om te ontladen — even niet presteren, even niet perfect zijn — keren energie en levenslust terug. En bij honden? Precies hetzelfde. Geef ze ruimte om hond te zijn, om te snuffelen, te slapen, te spelen op hun tempo — en je ziet hun ontspanning letterlijk terug in hun lijf.

💡 Coach jezelf (en je hond) met deze vragen:

• Wanneer voel jij je constant bekeken? Hoe reageert jouw lijf daarop?
• Geef jij jezelf én je hond voldoende momenten zonder verwachting?
• Kun je af en toe zeggen: “Ik hoef nu even niets. En jij ook niet.”

In een wereld vol zichtbaarheid is het bijna een daad van zelfzorg (en dierzorg) om af en toe uit beeld te stappen. Niet omdat je iets te verbergen hebt — maar omdat je iets te beschermen hebt: je rust, je aandacht, je balans. Voor jezelf. En voor je viervoeter.

Inge Pauwels