Ceasar Milan en zijn tv programma ‘doet’ het opnieuw!
Naar aanleiding van Ceasar Milan en zijn Tv programma’s staat de ‘hondenwereld’ al een tijdje op zijn kop. Menig persoon doet hem na, leest boeken van hem en waant zichzelf ‘de nieuwe keizer’, aanbidden hem als een God, … Anderen schelden hem uit, vinden niets van hem aanneembaar, noemen hem ‘allemaal namen’, … Maar wat je mening over ‘ the leader van the pack’ ook is, hij is toch een beetje mede verantwoordelijk voor de discussie rond straffen en belonen en vooral dominantie en de dominantietheorie of de roedelregels (van John Fischer).
In een aantal artikels ga ik dit onderwerp niet uit de weg en spoor ik ook u aan om mee deel te nemen in de discussie die nog lang niet gevoerd is!
Dominantie bij wolven en honden
Veel ongewenst gedrag wordt uitgelegd als ‘Mijn hond is dominant’. Veel mensen zijn van mening dat hun hond de baas over hen wenst te zijn en dat ze die ambitie in de kiem moeten smoren. Elk ‘verzet’ wordt beantwoord met straf en geweld. Maar ‘dominantie’ is NIET de oorzaak van ongewenst gedrag!
De traditionele dominantietheorie komt uit een studie van in gevangenschap levende wolven onder leiding van Rudolph Schenkel in de jaren 1934 – 1942. Deze groep onderzochte wolven waren een willekeurig bij elkaar gezochte individuen. Ongeacht om welke diersoort het gaat, als men willekeurig verschillende individuen bij elkaar plaatst, ontstaat er een strijd om de macht. Hoe kleiner de ruimte, hoe groter de agressie, omdat individuen zich niet kunnen terugtrekken. Op deze theorieën zijn de traditionele trainingsmethodes bij honden gebaseerd. Men ging er van uit dat honden als afstammeling van de wolven hetzelfde gedrag vertoonden en het gezin waarin zij leefden als roedel zagen, waarbij de mens als roedelleider moest fungeren. Naar aanleiding van nieuwe wetenschappelijke onderzoeken bij wolven en verwilderde zwerfhonden zijn de inzichten hierover behoorlijk veranderd.
De wolvenbioloog Dr. L. David Mech heeft 13 zomers lang (1986 – 1998) onderzoek gedaan bij in het wild levende wolven. Doordat de wolven die hij bestudeerde in gebieden leefden ver gelegen van aanwezigheid van mensen, waren deze minder schuw. De wolvenroedels bleken te bestaan uit een ouderpaar en vooral hun nakomelingen van verschillende leeftijden. Het ouderpaar was niet het alfa paar zoals altijd aangenomen was. Zij hielden zich niet constant bezig met het overheersen van de roedel en het behouden van hun dominante positie, maar hoofdzakelijk met het verzorgen en beschermen van hun nakomelingen. Gebeurde er iets binnen de roedel wat door een ander niet geaccepteerd werd, dan werd dat gecorrigeerd door middel van mimiek of een grom (dominante handelingen) en dus niet doormiddel van het toedienen van pijn.
In andere artikels schrijf ik verder over de wolf en de gedomesticeerde hond, wilden honden en opvoedingsregels
Wat is ‘dominant’, ‘dominantie’ en ‘hiërarchie’?
Dominant
- Als iets of iemand meer invloed of macht heeft dan de rest Voorbeelden: `In die familie is die erfelijke trek dominant aanwezig.`, `je ergeren aan je dominante vader` Synoniem: overheersend Gevonden op http://www.woorden.org/woord/dominant
- De dominant is degeen in het SM spel die de macht heeft, of althans die meer macht heeft dan de ander, en die de ander (de onderdanige) bevelen kan geven. Gevonden op http://www.encyclo.nl/lokaal/10106
- Een erfelijke aanleg, die in het verschijningsbeeld sterk naar voorkomt en andere erfelijke aanleg overheerst. Gevonden op http://home.planet.nl/~dumon002/woordenboek/alfa.html
- Van een allel (gen) dat in een heterozygoot individu in het fenotype volledig tot uitdrukking komt. Gevonden op http://www.digischool.nl/bi/pbb/search.php
- Overheersend; ieder gen bestaat uit twee allelen, één afkomstig van de vader en één van de moeder, wanneer er slechts één tot uiting komt is dat ene allel dominant over het andere (tegenovergestelde van recessief) Gevonden op http://www.dokterdokter.nl/encyclopedie/overzicht
- overheersend/sterker. Zie ook: recessief. dominant Gevonden op http://dieren- ehbo.nl/index.php?option=com_dbquery&limitstart=100&Itemid=48
- 1) Bazig 2) Dominerend 3) Gezaghebbend 4) Grote kwint van de toonladder 5) Grote kwint 6) Heersend 7) Hoofdtoon 8) Maatgevend 9) Muziekterm 10) Overheerser 11) Overheersend 12) Overheersende erfelijke eigenschap 13) Spanningstoon, eerste toon, meestal kwint (muz.) 14) Toonaangevend 15) Vooraanstaande Gevonden op http://www.mijnwoordenboek.nl/puzzelwoordenboek/DOMINANT/1
Dominantie
- de dominantie zelfst.naamw. (v.) Verbuigingen: dominantie|s (meerv.) toestand dat iets of iemand meer invloed of macht heeft dan de rest Voorbeelden: `Door de concurrentie is dat product is zijn dominantie aan het verliezen…. Gevonden op http://www.woorden.org/woord/dominantie
- Van nature invloed uitoefenen op anderen en als autoriteit geaccepteerd worden. Gevonden op http://www.encyclo.nl/lokaal/10005
- overheersing Gevonden op http://dieren-ehbo.nl/index.php?option=com_dbquery&limitstart=100&Itemid=48
- het overheersen van een speciaal kenmerk in de erfelijkheid Gevonden op http://www.woorden-boek.nl/woord/dominantieHiërarchie
Hiërarchie
- de hiërarchie zelfst.naamw. (v.) Uitspraak: [hijerɑrˈxi] Verbuigingen: hiërarchie|ën (meerv.) organisatiestructuur waarbij mensen de baas zijn over anderen Voorbeelden: `In ieder bedrijf is een hiërarchie, ook als de mensen zich als gelijkwaardig… Gevonden op http://www.woorden.org/woord/hiërarchie
- (volgens van dale) de trapsgewijze afdaling van meerdere tot mindere Gevonden op http://www.encyclo.nl/lokaal/10437
- rangorde Gevonden op http://www.encyclo.nl/lokaal/10635
Vaak wordt hiërarchie en dominantie met elkaar verward, naar mijn gevoel twee andere zaken…
Wat met angst en agressie?
Een ander iets dat belangrijk is, om eens te gaan kijken naar angst en agressie. Vaak krijg ik, als gedragstherapeut, mensen aan de telefoon: “Mijn hond is dominant. Hij zit in de zetel en wil er niet meer uit, als ik hem bij zijn nek pak, dan gromt hij.” Ze bedoelen dan dat hun hond dreiggedrag of agressie vertoont.
Angst wordt in onze maatschappij al beter getolereerd dan agressie, hoewel dit wel afhankelijk is van de grootte van de hond en de eigenaars. En dikwijls wordt een angstige hond niet herkend. Door te weinig kennis van de signalen die de hond uitzendt wordt de hond niet of verkeerd begrepen.
Agressie bij honden wordt zelden getolereerd hoewel agressie een normaal, natuurlijk gedrag is wat honden nodig hebben willen ze overleven. Een hond kan verbale agressie gebruiken zoals blaffen om zijn territorium te verdedigen. Daarnaast kan de hond niet-verbale agressie gebruiken zoals bijten om zijn prooi te doden, vechten op leven en dood met een andere hond of heb je liever dat je hond zich laat doen en ter plekken sterft? Agressie is noodzakelijk om op te komen in onze maatschappij, ook wij gebruiken agressie, denk maar aan die keren dat je ruzie had met broer of zus, sommige mensen brullen dan al de lucht uit de longen terwijl andere sneller een slag in het gezicht zullen geven. Veel vormen van agressie komen er door frustraties of vanuit angst.
De hond fysiek straffen?
Vaak worden onder het mom van “hiërarchie en dominantie” trainingsmethodes ingezet zoals op de rug leggen, fixeren met de ogen, de hond op de grond drukken, de hond bij de keel grijpen, de hond in de nek pakken en schudden, … Maar een Amerikaans onderzoek heeft juist aangetoond dat bij 25% van de honden de agressie juist toeneemt als men gaat trainen volgens het dominantiemodel m.a.w. met fysieke straf en onderdrukking. Volgens deze onderzoekers vormt deze manier van opvoeden angst die kan leiden tot eigenaar gerichte agressie. Fysiek pijn doen om de hond te laten zien wie de baas is en te laten luisteren, werken dus juist averechts en geven meer frustraties en (omgerichte) agressie.
Volgende 12 nadelen van straf en correctie werden vastgesteld:
- straf kan leiden tot agressief gedrag
- straf kan leiden tot angst en angstgedrag
- prikkels die gepaard gaan met straf worden geconditioneerde stimuli
- door straf komt en nieuw vervangend gedrag dat het vorig onderdrukt
- straffen kan verslavend werken voor de eigenaar (hond stop tijdelijk het gedrag) en de eigenaar vergeet te belonen
- vaak wordt er te zwak of te sterk gestraft
- vaak verkeerde timing
- vaak ethologisch onjuist straffen vb begroetingsplas
- vaak wordt er op 1 plek of door 1 persoon gestraft
- nadeel voor de band mens/hond
- honden onthouden de straf, maar vaak niet de aanleiding
- honden gaan anticiperen op de straf
Dr. Rachel Casey, senior onderzoeker aan de Universiteit van Bristol zegt dat honden sociale dieren die onderlinge relaties heel belangrijk vinden. En die bovendien van onderlinge relaties in een roedel afhankelijk zijn. Honden steken dus veel tijd en energie in het ontwikkelen van het leren hoe relaties aan te gaan en te onderhouden. Bovendien leren honden volgens mevrouw dr. Rachel Casey uit ervaringen en zijn zeer goed in communicatie. Als we dus naar honden gaan straffen en ‘domineren’ komt het welzijn van de hond in het gedrang. Als ook de relatie met de eigenaar!
15 misvattingen en feiten over ‘de roedelregels’
- De hond is van nature een scharrelaar, geen roedeldier. Want hij moest vaak zelf op zoek gaan naar zijn eten, langst de straat. Uitzonderingen waren de werkhonden die konden werken voor de kost. Een roedel is nodig om grotere prooien te vangen. Maar een rat of muis vang je makkelijk alleen en een fijne afvalhoop deel je liever niet. Soms werken honden samen in een groep, met een leider, om te jagen of een territorium te verdedigen. Dat zag ik o.a. in India en Brazilië. Honden gaan dus vooral agressie vertonen m.b.t. ‘resources’. Ik schrijf hierover in een ander artikel over honden in het wild
- De hond heeft gedrag van een wolf maar niet het volledige gedrag. En verschilt van ras tot ras. Als je het gedrag wil vergelijken, moet je dat doen met een onvolwassen wolf, want een hond wordt nooit echt volwassen.
- Een hond met zijn staart in de lucht, IS niet DOMINANT, hij heeft een dominante, hoge of zelfzekere houding.
- We bestudeerden in het verleden wolven in gevangenschap en geen echte wilde roedels. Hierin zie je veel signalen van onderwerping en agressie om dingen aan elkaar duidelijk te maken. Een wolvenroedel is een familiegroep en het begrip alfa slaat enkel op de voortplanting. Want de rest is gebaseerd op taakverdeling. Honden zijn gedomesticeerde dieren en geen dieren in gevangenschap. Een hond is een hond met zijn eigen motivaties.
- David L Mech heeft vastgesteld dat als er genoeg voeding voor handen is dat niet enkel de ‘alfa’ zich voortplant maar ook de ‘beta’ of beter gezegd, niet enkel de moeder maar ook de jongere zus of dochter.
- Dominantie is een ander woord voor zelfzeker en heeft niets te maken met, agressie, baas zijn of overheersen. Het slaat wel vaak op een hoge (of dominante) houding. Dominantie is een wisselend gegeven.
- Agressie komt niet voor i.v.m. ‘dominantie’ maar vooral voor uit stress, onduidelijkheid en rond bronnen zoals vb. lekker voeding.
- Vooral onderdanige handelingen, verzoeningsgebaren en kalmerende signalen zijn belangrijk in relatie met honden. We kunnen dus beter spreken van een ‘onderdaningheidshiërarchie’.
- De alfa eet niet noodzakelijk eerst. Pups eten ook eerst en als de prooi groot genoeg is, eten ze samen. Wie eten vangt, mag eerst eten en iedereen die een prooi heeft mag het verdedigen. Dus eten zegt niets over de belangrijkheid of taakverdeling in een roedel.
- Regels en opvoeding brengenen rust in een groep. Maar tirannie creëert stress en vaak frustratie en bijgevolg ongewenst gedrag. Het gaat erop een goede balans te vinden tussen het ‘drillen’ van je hond en de ‘flower power’ gedachten gang en je hond verantwoord opvoeden. En in deze opvoeding vooral gewenst gedrag uitlokken en belonen en ongewenst gedrag zoveel mogelijk negeren en dus niet belonen.
- Wolven in de natuur vormen gewoon een gezin, net zoals wij mensen, met ouders en de kinderen. Er is daardoor wel een vorm van hiërarchie (vroeger meer autoritair dan nu), omdat de ouders nu eenmaal ouder en wijzer zijn, en de kinderen van leeftijd verschillen.
- Bij wolven in gevangenschap konden onderzoekers geen echte rechtlijnige hiërarchie ontdekken. Het was trouwens ook een veranderlijke eigenschap ten opzichte van individuen, plaatsen en het kon dus wisselen naar gelang de fysieke gesteldheid van het dier en de sociale omgeving waarin het dier verkeerd.
- Het roerloos blijven liggen is geen ‘onderwerping’ maar een hevige stressreactie van een dier dat niet de mogelijkheid ziet om te vluchten of zich te verweren.
- Dominantie agressie is vaak een gevolg van het feit dat de hond zich gaat verdedigen om een agressieve aanval van zijn baas ‘af te slaan’.
- Angst voor controleverlies bij de baas, laat geen ruimte meer voor spontaan en open minded gedrag.
Resoursce Holding Potential Model van Parker
Om te overleven of het leven aangenamer te maken, heeft een mens of dier een aantal zaken nodig zoals bijvoorbeeld eten en drinken. Deze ‘resourses’ zijn dus heel belangrijk. De graad van belangrijkheid hangt van het individu, de beschikbaarheid, de omgeving en het moment af. Als ik bijvoorbeeld net gegeten hebben zal ik niet zo fanatiek zijn als iemand een hapje wil mee-eten. Over deze ‘resources’ kan er competitie ontstaan. Ik bestudeerde dit ook bij wilde honden (zie mijn artikel over wilde honden). Of er al dan niet effectief een conflict aangegaan wordt hangt ook weer af van verschillende factoren. Bijvoorbeeld hoeveel energie zal het kosten, wat is de kans dat je zelf verwond wordt, hormonale schommelingen op dat moment, … Het heeft ook te maken met de waarde die hij aan de ‘resource’ hecht (hoe groter de waarde, hoe heviger de emoties) en aan zijn voorgaande leerervaringen. Het ontbreken van conflicten heeft dus niet te maken met wie ‘baas’ is, maar is een soort afstemmen op elkaar en de omgeving.
Regels en relatie
In al mijn vroegere boeken en publicaties had ik het net als andere gedragstherapeuten en biologen over de roedel en de hiërarchie binnen deze roedel. Ik werkte ook wel eens met de roedelregels van John Fischer in de opvoeding en training van de hond maar nam deze regels altijd met een korreltje zout. Ik besprak vaak de onzin en de zin ervan in de cursussen ethologie, voordat de huidige discussie hierrond ontstond. Het was voor mij bedoeld als een beperkte handleiding naar de klant toe op vlak van gehoorzaamheid maar niet als de een manier om ‘baas’ te zijn in de zin van het woord ‘tiran’ maar als verantwoordelijke ouder over je kind, in dit geval je hond. Het ging meer over de veiligheid dan over de hiërarchie. In elke samenleving zijn er regels (geschreven en ongeschreven), in de maatschappij, schoolreglementering, ….., maar is altijd voer voor discussie, is het in eerste instantie niet ontworpen om het voor iedereen ‘leefbaar’ te houden, maar dit in contrast tot persoonlijke ontwikkeling, grenzen aftasten, … Bovendien hebben mensen in een therapie ook meer nood aan regels, kunnen het vanuit ‘zichzelf’ niet, dit gebeurt in elke therapeutische begeleiding (ook bij de mens).
Als je zelf in alle vrijheid en met een open geest omgaat met je hond, bepaal jijzelf de duidelijke grenzen in jullie relatie en wat je wel en niet acceptabel vindt. Het is opvoeden i.p.v. te drillen en bijsturen i.p.v. ‘baas’ te spelen.
Ik geloof nog steeds in regels in deze opvoeding, maar regels die vanuit gezond verstand en wederzijds respect ontstaan. Net zoals in een familie van ouders en kind(eren), waarin de ouders verantwoordelijk zijn voor de veiligheid en opvoeding van hun kind(eren). Onze hond is een hond en geen kind maar ik maak de vergelijking even voor de gemakkelijkheid van mijn bedoeling.
In het onderwijs zijn de lesgevers ook geen autoriteiten meer, maar eerder een begeleider, vertrouwenspersoon en een coach. We zien ook verschuivingen in onze eigen familie; Vroeger moesten we uit respect wachten met eten tot vader thuis was en begon met eten en ons op die manier toestemming gaf om te eten… dat is nu ook niet meer aan de orde. Er verschuift heel wat in onze maatschappij en onze opvoedingsmethodes. Het is dus niet verbazend dat er ook in de omgang en opvoeding met onze honden dingen verschuiven.
Ook als ben je coach/begeleider/… wat dan ook voor je hond(en), je zal altijd op zijn niveau (zijn taal) moeten gebruiken en volgens mij heb je dan al snel een iets ‘dominantere’ positie omdat wij sowieso sterker zijn, wij kunnen ons meer aanpassen, alhoewel de hond ook een zeer groot aanpassingsvermogen heeft (opportunisme).
De relatie met je hond is het allerbelangrijkste! Training, respect en ‘gehoorzaamheid’ volgt vanzelf als je een goede band hebt. Daar hoef je niet fysiek voor te straffen of pijn te doen. Als je wil dat iemand luistert uit respect, moet je bouwen aan een relatie. Honden zijn sociale wezens en de relatie met jou (aandacht, voeding, ..) dat is hun heel veel waard. Ze zijn van ons afhankelijk! Het is dus heel belangrijk om beter te leren communiceren en meer begrip te krijgen in deze relatie met onze honden. Want zoals ik al veel jaren zei; onze hond is als een buitenlander, met zijn eigen taal en gewoontes! Het is aan ons om ‘honds’ te leren!
Communiceren i.p.v. domineren
Honden krijgen als pup constante feedback op hun gedrag. Naargelang die feedback ontstaan er leerprocessen en gaat de hond zijn gedrag aanpassen. Wat het meeste aandacht of succes of zelf belonend werkt, gaat de hond herhalen. Dit bepaald zijn (sociaal) gedrag en is aanpasbaar in de context, het moment en de fysieke en emotionele gesteldheid. In elke ontmoeting gaat de hond zijn geconditioneerd gedrag herhalen en de andere hond gaat er vanuit zijn ervaring op reageren. Dit kan met vechten, vluchten, bevriezen of onnozel doen (fight, flight, freeze, flirt respons). Echt vechten is alleen als het niet anders kan. Ook de interactie tussen honden in huis is vooral gebaseerd op leerprocessen, respect, het afstemmen op elkaar (vb. met resources) en ‘beleefd’ gedrag. Geef dus op tijd aan dat dat gedrag ongewenst is en dat daar de grens is, wanneer de hond ongewenst gedrag vertoont. En voorkom dat het vervelend gedrag verder ontwikkelt en geconditioneerd wordt.
Conclusie
Tot voor kort werden ongehoorzame en agressieve honden bij hun africhting vaak ‘gebroken’, net als de paarden. Die tijd is gelukkig op veel plaatsen voorbij (niet overal!). Maar de ‘flower power’, waarin alles kan en mag, zonder regels en duidelijkheid, zou een andere uiterste zijn van de medaille. Hoewel ik duidelijke voorstander ben van de positieve methode, training en aanpak geloof ik ook niet in uitersten en voor mij bestaat de wereld ook niet alleen uit positiviteit. Er is geen zwart zonder wit en geen wit zonder zwart en een balans van grijs is meer dan nodig. De vraag is welke impact dit alles verder zal hebben in de opvoeding, training en het oplossen van probleemgedrag bij onze ‘huishond’ op lange termijn. Er moeten nieuwe trainingsmodellen of regels ontwikkeld worden dat rekening houdt met zulk ingewikkelde sociaal hondengedrag, de emoties van deze prachtige dieren en waar de nadruk ligt op de relatie en wederzijds respect! En die ook rekening houden met het verschil tussen training (geconditioneerd gedrag), gedrag onder ‘appel’) en opvoeding van de hond. Want dat zijn ook 2 verschillende dingen…
Het is nog steeds een lopend onderzoek en ik ben nieuwsgierig naar de vervolgen…
Aanbevolen lectuur
- Dit is de Hond van John Bradshaw
- De wijsheid van honden Brain Hair en Vanessa Woods
- Dogs Raymond Copperinger and lorna Copperinger
- Dominance theory and dogs James O’Heare
- Dominance in dogs Barry Eaton
- Wolves van L. David Mech
- Dominance in domestic dogs van Bradshaw
- Whatever happened to the term alpha wolf? Van L.D. Mech
Vragen die ik mij stel (ter discussie)
- Hebben wolven in gevangenschap meer gelijkenissen qua gedrag met onze hond dan de wolf in het wild?
- Zijn wilde honden “meer” wolf dan onze honden?
- Hoe zien de lessen ethologie eruit op vak van rangorde, …?
- Wat is volgens jou het verschil tussen training en gedrag?
- Hoe ga je om in probleemgedrag met de relatieproblemen tussen mens en hond?
- Als je wil dat iemand luistert uit respect, moet je bouwen aan een relatie, moet je inlevingsvermogen hebben, en dat heb je enkel wanneer je een voldoende empatisch vermogen hebt en niet wanneer je ‘verslaaft’ wordt, vb een hond die luistert omwille van de snoep die hij krijgt (als je snapt wat ik bedoel) En hoe groot ons empatisch vermogen ook is, we kunnen nooit helemaal ‘hond’ worden, we verwachten nog altijd een zeker aanpassing van onze hond, soms mag hij niet eens meer ‘honds’ blijven …, vb. voer verdedigen wordt afgestraft.
- Wat denk je van de begrippen hiërarchie en dominantie?
- Wat is jouw mening over dit onderwerp?
Hulp nodig?
heb je hulp nodig bij de lichaamstaal van je hond, het (ongewenste) gedrag of de training? Bel of mail ons op 0475/347112 of info@toscanzahoeve.be en we maken graag een afspraak op maat!