Overgewicht bij huisdieren: een niet te onderschatten probleem.
Overgewicht bij huisdieren krijgt niet genoeg aandacht.
Als ik een keertje in de stad ga wandelen valt het op dat ongeveer de helft van alle honden wel ‘iets’ te dik is. Bij minstens 1 op de 10 die ik zie spreken we van veel te dik, problematisch zelfs. Dat is een persoonlijke anekdotische vaststelling, geen exacte wetenschap. Maar ga er maar van uit dat je een deel van de ‘te dikke’ honden geeneens ziet omdat er te weinig mee gewandeld wordt.
Bij katten is het probleem minstens even erg, maar minder zichtbaar. Mensen gaan nu eenmaal zelden met hun kat wandelen. De katten zie je ziet mogen zelf naar buiten, en hebben dus veel meer beweging. Alle dikke katten blijven binnen, en nee dit is geen songtekst van Samson en Marie of Gert.
Navraag bij dierenartsen bevestigt onze eigen ervaring: zo’n 40 tot 50 procent van alle honden en katten heeft overgewicht. Bij meer dan 1 op de 10 is dit ernstig, ofwel obese.
Waarom is overgewicht bij huisdieren dan zo problematisch?
Ook hier zijn de paralellen met ons als mens voor een stuk door te trekken. Niet verwonderlijk, tenslotte zijn we allemaal zoogdieren. Wist je trouwens dat ons DNA voor 84% overeen komt met dat van honden en zelfs voor 90% met dat van katten? (Nu bon, DNA zegt niet alles, dat van de mens komt ook nog voor 60% overeen met dat van een banaan. Maar toch.)
Een greep uit de problemen: overbelasting voor gewrichten, pezen en spieren. Verminderde werking of overbelasting van organen en urinewegen. Gewrichtsproblemen zoals artrose en artritis. Verminderde werking van het immuunsysteem. Ademhalingsproblemen. Een verhoogd risico bij anesthesie en bevallingen.
En dan is er nog diabetes. Ook al zijn te veel baasjes hiervoor blind: ook je huisdier kan deze ziekte ontwikkelen. Veel honden en nog meer katten krijgen dan ook te maken met diabetes Type 1 en Diabetes Mellitus. Daar gaan we later in dit blogartikel nog dieper op in.
Waarom wordt je hond of kat te dik?
In het kort? Te veel eten en te weinig beweging om al dat eten op te branden. Ik weet het, ze zijn zo lief en hebben een snoepje verdiend. Of training werkt nu eenmaal geweldig met voedsel als beloning. Maar trop is te veel.
En als je toch iets geeft, zorg er in elk geval voor dat het gezond is. Op ons YouTube kanaal vind je alvast deze tips. Als je echt een doorgedreven kennis wil over gezonde voeding voor kat en hond kan je deze on demand module uit onze beroepsopleiding online volgen wanneer het jou past. Of we helpen persoonlijk.
Overgewicht bij huisdieren ontstaat dus omdat er meer energie via de voeding binnenkomt dan het lichaam gebruikt. Er zijn ook een aantal aandoeningen waardoor de aanleg op overgewicht groter wordt. Hier moet je zeker extra voor opletten!
Sommige fysieke klachten zorgen ervoor dat beweging pijn doet. Je huisdier houdt uiteraard niet van pijn. Er zijn geen masochisten tussen de honden en katten, al zou je soms anders denken wanneer je ze bezig ziet. Beweging veroorzaakt pijn, en je dier wordt dus geconditioneerd om minder te bewegen door die pijn.
Ook gedrag is een factor. Honden en katten vervelen zich, en kunnen wel degelijk depressief zijn. En net zoals mensen kan het zijn dat ze daardoor meer eten. En in het geval van depressie zeker ook minder bewegen. Gelukkig kunnen gedragsproblemen bij huisdieren behandeld worden. Daar kan je bij ons natuurlijk voor terecht, zowel voor je hond als voor je kat.
Castratie of sterilisatie heeft zeker een mogelijke invloed. Daardoor ontstaan veranderingen in de hormoonhuishouding. De energiebehoefte verandert en overgewicht ontstaat makkelijker. En de katers trekken niet meer op versiertoer, een motivatie minder om te bewegen dus.
De schildklier durft ook al eens een spelbreker zijn. Hypothyreoïdie (een te traag werkende schildklier) kan ten grondslag liggen aan overgewicht door veranderingen in de stofwisseling.
Symptomen. De ziekte van Cushing ofwel Hypercortisolisme komt zelden voor bij katten, iets meer maar gelukkig ook weinig bij honden. Het ontstaat door een continu te hoge afgifte van cortisol. De tegenhanger hiervan is de ziekte van Addison, waarbij de bijnieren het laten afweren en net te lage cortisol waardes worden afgegeven. Deze komt vrij veel voor bij honden en de behandeling bestaat in het dagelijks toedienen van cortisone. Een bijwerking hiervan is dat de dieren constant honger hebben en dus sneller dik worden. Volg het zeker goed op.
Beide van deze aandoeningen zijn trouwens zeer ernstig: bij de ziekte van Addison heb je bij een aanval amper 2 tot drie dagen om in te grijpen. Wanneer je hond of kat snel lusteloos wordt en trek verliest twijfel je niet en ga je stante pede naar de dierenarts. Desnoods van wacht in het weekend.
Het is trouwens altijd een goed idee om eens een check up te doen bij de dierenarts in het geval je lieveling te zwaar wordt. Je wil absoluut de mogelijkheid van een medische reden uitsluiten.
Hoeveel beweging hebben je huisdieren nodig?
Dat hangt uiteraard af van een aantal factoren zoals ras en leeftijd, maar de gulden regel is “genoeg”. Dat klinkt natuurlijk eenvoudiger dan het is.
Met de hond ga je in elk geval voldoende wandelen. Dat is niet alleen belangrijk voor hun beweging, maar ook om verveling tegen te gaan. Honden willen ontdekken en snuffelen. Geef ze daar dan ook de tijd voor! Je last in de eerste plaats voldoende wandelingen in waar je hond centraal staat en woefke het tempo mee bepaalt.
Sporten is gezond, en dat geldt ook voor de hond. Een fysieke training die bovendien verveling tegengaat! Er bestaan heel wat leuke hondensporten zoals agility, zoekspelen, hondenfitness, hondenzwemmen, … In een goeie hondenschool geven ze hier zeker de nodige aandacht aan. Honden samen laten spelen is ook uitstekend, al let je hierbij altijd op de lichaamstaal om ongelukken te vermijden.
Let ook goed op de leeftijd. Puppy’s zijn nog aan het leren en spelen graag, maar zeker in het begin kunnen ze nog geen lange wandelingen aan. Oudere honden worden stilaan stroever en strammer, net zoals mensen. Ze kunnen dus minder aan, maar beweging is wel net erg goed voor hen in de mate dat ze het aankunnen.
Challenge: in 8 weken tijd een fantastische pup (of hond) in huis!
In deze 8-weken-durende challenge dagen we je uit om echt aan de slag te gaan met je pup of nieuwe hond.
In die 8 weken geven we je elke week een uitdaging om rond te werken. Zo maak je een fijne start met je nieuwe hond.
Omdat oudere honden minder de neiging hebben om te bewegen verhoogt ook hier weer de kans op overgewicht. Wandel niet langer dan ze aankunnen, maar probeer als compensatie meer (korte) wandelingen in te lassen. En pas zeker de voeding aan.
De meeste mensen gaan niet wandelen met de kat aan de leiband. Nochtans is daar op zich niks mis mee, zeker wanneer je op een locatie woont waar je je kat liever niet vrij buiten laat. De bekende kattengoeroe Jackson Galaxy is een grote promotor van het wandelen met de kat. Dat heeft natuurlijk ook te maken met de situatie in grote gebieden van de VS waar er zich meer roofdieren zoals adelaars en grotere katten zich wagen in voorstedelijk gebied. Maar ook al is het een raar zicht, in bepaalde situaties kan je het zeker overwegen.
Dat neemt niet weg dat katten eigenlijk meer sprinters van nature zijn, anders dan (de meeste) honden. Ze houden van korte en snelle actieve pieken van maximaal een uur, en houden het de rest van de dag rustig. De zogenaamde boerderijkat besteedt 15% van de tijd aan jagen, en slechts 2% aan de verplaatsing van plek naar plek.
De meeste eigenaars overschatten hoe actief hun kat in werkelijkheid is. Dat neemt niet weg dat spel met je kat erg nuttig is. Niet alleen voor extra beweging, maar het gaat ook verveling tegen. Zeker wanneer je kat niet buiten mag.
Wanneer spreken we van overgewicht bij huisdieren?
De grens tussen gezond en overgewicht bij huisdieren is niet altijd even duidelijk. Specifieke raskenmerken spelen uiteraard een rol. Bij honden is dit overduidelijk, maar ook bij katten heeft dit een grote invloed. Weeg je huisdier regelmatig, dit kan je gratis bij veel dierenartsen en een aantal dierenwinkels.
Het gewicht van een volwassen kat ligt naargelang het ras tussen de 2 en 7 kilo. Zien wanneer een kat te dik is met het blote oog valt behoorlijk tegen. Een kat is te zwaar wanneer ze meer dan 10% boven haar optimaal gewicht zit. Daarom worden er hulpmiddelen gebruikt zoals een tabel of afbeelding. De ribben zijn ook een goede indicatie, je moet die zeker niet zien maar nog goed kunnen voelen.
Ook bij honden is dat in principe een goede regel: de ribben niet zien maar wel makkelijk voelen. Bij de meeste rassen wil je ook een mooie taille zien die slanker is dan de borstkas. Bij honden is rassenkennis nog belangrijker, dus vraag zeker raad bij een voedingsdeskundige, dierenarts of bijvoorbeeld je rassenvereniging.
Diabetes bij honden en katten.
Zoals al eerder aangehaald is diabetes een onderschat probleem bij huisdieren. We maken onderscheid tussen 2 types:
Type I: er wordt te weinig insuline aangemaakt door de alvleesklier. Dit type komt al op jonge leeftijd voor. Het is een acute vorm met snel te herkennen symptomen waarvan de belangrijkste abnormaal veel urineren en drinken zijn. Je ziet ook eerder acuut gewichtsverlies als indicatie.
Type II: hierbij zijn de insulinereceptoren die verantwoordelijk zijn voor het transport van glucose de cel in, minder gevoelig geworden voor insuline. Ondanks een verhoogde concentratie aan insuline in het bloed blijft de glucose in de bloedbaan. De energiehuishouding raakt verstoord. Dit verschijnsel noemt men ook insulineresistentie.
Dit type diabetes komt vooral voor op latere leeftijd en ontstaat geleidelijk. De eerste waarschuwingssignalen worden vaak niet herkend, tot het -te- laat is.
Zoals al gezegd komt diabetes type 2 nog vaker bij katten dan bij honden voor, al zien we het ook bij honden steeds meer. (Honden krijgen vaker type 1). Met name teven zijn vatbaarder voor type 2. Dit komt doordat ze telkens tijdens de schijndracht een verhoogd progesterongehalte hebben. Als gevolg wordt er meer suiker gemobiliseerd en verhoogt de nood aan insuline. Dit werkt op de lange duur zeer belastend en zelfs uitputtend in op de alvleesklier.
De Type 2 die bij katten wordt waargenomen lijkt nog meer op de versie die de mens heeft. De belangrijkste boosdoener is een teveel aan suikers of koolhydraten in de voeding. Bepaalde medicatie kan ook een negatieve factor zijn. We denken dan aan corticosteroïden, loopsheidsremmers of de ‘poezenpil’.
Het mag in elk geval duidelijk zijn dat overgewicht bij huisdieren een verhoogd risico op diabetes type 2 met zich meebrengt.
De functie van insuline in het lichaam.
Insuline is een hormoon. Je kan het voor een deel beschouwen als een voorraadkamer die onder meer de taak heeft om reserves op te slaan. De lever is hiervoor het meest geschikte orgaan. Ook de spieren en vetcellen zijn reservebronnen.
Insuline regelt de glucoseconcentratie in het bloed naar lagere waardes. Glucose wordt vanuit het bloed opgenomen door de ß-cellen en omgezet in ATP (energie). De functie van dit ATP is om de ATP-sensibele kaliumkanalen te blokken zodat calcium de cel in kan. Met insuline productie als gevolg.
Ook is insuline verantwoordelijk voor de remming van de gluconeogenese, de regulering van de vetstofwisseling in de lever, de celdeling, de kracht van de hartslag, de terugresorptie van natrium door de nieren, het tegengaan van verzuring van de cel (Na+/H+ uitwisseling), het stimuleren van de natrium-, kalium- en magnesiumpompen en de terug transport van kalium en magnesium naar de cel. Een harde werker dus.
Bij insulineresistentie zijn cellen in het lichaam minder gevoelig geworden voor insuline. De insuline werkt dan minder goed. Als je in de vorige paragraaf leest wat voor werk die insuline allemaal moet verzetten dan begrijp je dat het lichaam minder goed gaat werken. Na verloop van tijd kan dit leiden tot diabetes type 2.
Oorzaken van insulineresistentie bij huisdieren.
Te weinig lichaamsbeweging
De meeste katten liggen het grootste gedeelte van de dag op een gezellig plekje te snoezen, tot het dagelijkse blik-of brokmaal wordt voorgeschoteld. Deze huiskatten spiegelen zich aan Garfield en bewegen niet meer dan ze nodig vinden.
Veel honden doen hoogstens drie keer per dag een blokje om met de baas en krijgen bij thuiskomst kant en klare brokken of nat voer voorgeschoteld. De rest van de dag liggen ze te slapen.
Een aanrader voor meer beweging nodig? Wat dacht je van ons indoor privé-zwembad voor honden en katten? Een ideale manier om overgewicht bij huisdieren te bestrijden.
Verkeerde voeding
Voeding speelt vanzelfsprekend een grote rol bij overgewicht en het ontstaan van insulineresistentie bij onze huisdieren. Door de jaren heen zagen we een sterke evolutie in hun voeding.
Van nature zijn honden en katten prooidiereters en dus jagers. Daarna kregen ze vaak vooral de overschotten van wat hun baasjes zelf aten. Nu krijgt het merendeel droge brokken rijk aan suikers of natte blikvoeding waar dikwijls ook te veel koolhydraten in aanwezig zijn. Net zoals bij mensen durft de kwaliteit hiervan wel eens behoorlijk te verschillen binnen de verschillende merken.
Het grootste probleem is dat die evolutie er zo snel kwam De genen van onze huisdieren kunnen deze snelle veranderingen niet volgen en zijn nog steeds grotendeels ingesteld op het rauwe voedingspatroon dat al eeuwen voor hen werkt.
De veranderingen in kwaliteit en kwantiteit gooit de verhouding aan micro- en macronutriënten uit balans. Te veel suikers en koolhydraten, meestal ook te weinig magnesium. De cellen worden ongevoeliger voor insuline waardoor insulineresistentie kan optreden of versterkt worden.
De meeste weefsels worden minder gevoelig voor insuline, met een verminderde opname tot gevolg. Bij vetcellen zien we het omgekeerde, deze nemen net meer glucose op. Door deze vicieuze cirkel ontstaat er een energietekort in de hersenen. Deze hersenen sturen een vraag om aanvulling van die energie, oftewel het hongergevoel. Dieren willen meer en vaker eten, en als dat dan opnieuw die voeding is van mindere kwaliteit gaat de cirkel opnieuw rond.
Deze twee factoren zijn ook sterk van belang bij algemeen overgewicht bij huisdieren. De twee staan dan ook in relatie.
Stress
Honden zijn sociale dieren die houden van gezelschap. Veel honden worden jammer genoeg solitair gehouden en zijn vaak alleen thuis. Veel baasjes hebben ook niet de tijd of de zin om voldoende met de hond bezig te zijn en zo aan diens behoeftes te voldoen (zoals jagen, spelen, …) Heeft jouw hond last van stress? Dit Webinar biedt hulp.
Een tweede hond kan helpen, en in tegenstelling tot wat veel mensen denken is dat soms eerder minder dan meer werk.
Katten worden dan weer te vaak met meerderen gehouden op relatief kleine oppervlaktes, of in grote drukke gezinnen.
De huidige leefomgeving van veel honden en katten komt steeds minder overeen met hun natuurlijke behoeftes. Verveling en stress zijn dan al snel het gevolg. Cortisol is het stresshormoon. Het vermindert de gevoeligheid van insulinereceptoren en voorkomt dat glucose kan worden opgeslagen als glycogeen in lever en spieren.
Andere mogelijke oorzaken zijn nog chronische infecties of schijnzwangerschappen. De aandachtige lezer heeft eerder in deze blogpost allicht deze zaken al een keertje tegengekomen. Dat is geen toeval.
Hoe ontstaat dan deze insulineresistentie?
Een gebrek aan fysieke activiteit gecombineerd met een minder dan optimale voeding worden als verantwoordelijk beschouwd voor het ‘metabool syndroom’. Soms wordt insulineresistentie als synoniem gebruikt van dit syndroom, maar eigenlijk is het gewoon één van de symptomen ervan.
Het komt erop neer dat het lichaam zich altijd probeert aan te passen. Dat is ook het geval wanneer een dier meer suikers krijgt aangeboden dan diens lichaam kan verwerken. Dat kan positief lijken maar is het niet: het lichaam probeert zich wel aan te passen maar dat gaat ten koste van de optimale werking van verschillende organen en het lichaam als geheel. De balans en het evenwicht zijn zoek. Het metabolisme lijdt eronder.
Symptomen van insulineresistentie.
Een aantal waarschuwingen zouden alarmbellen moeten laten rinkelen.
Algemeen overgewicht, met zeker een teveel aan buikvet. In een enkel geval kan ook ondergewicht een indicatie zijn. Ondergewicht is in elk geval eveneens niet gezond, een trip naar de dierenarts is ook dan aangewezen. Huidproblemen en spiervermoeidheid zijn nog twee signalen om extra waakzaam te worden. Een verminderde functie van de zintuigen, en dan vooral de ogen mag je ook zeker niet negeren of automatisch afdoen als ouderdomsverschijnselen.
Let ook zeker op wanneer wonden slechter genezen of je dier erg vatbaar wordt voor infecties. Een verminderd immuunsysteem is namelijk eveneens een mogelijk symptoom.
Behandeling van diabetes bij huisdieren
Net zoals bij mensen wordt in de eerste plaats insuline gebruikt. Bij Diabetes Type 1 is het zelfs de enige behandeling op dit moment.
Bij Type 2 wordt insuline ook ingezet, maar meestal in combinatie met andere maatregelen. In de eerste plaats dient de voeding aangepast te worden. Het zal de aandachtige lezer niet verbazen dat de aandacht daar wordt gelegd op het sterk reduceren van het aantal koolhydraten. Er bestaan daarvoor gespecialiseerde dierenvoeders, maar die worden niet altijd even goed gegeten. Vers vlees en zeker ook verse vis zijn uitstekend voor viervoetige diabetici.
Al even logisch is het inzetten op gewichtsverlies. Meer beweging dus. De conditie verbetert, de bloeddruk verlaagt. En bewegen is uiteraard ook voor meer gunstig dan als behandeling voor de Diabetes.
Tenslotte kunnen ook de juiste voedingssupplementen een belangrijke factor zijn in de bestrijding van Diabetes.
Tenslotte nog dit betreffende overgewicht bij huisdieren.
Het mag duidelijk zijn dat overgewicht een niet te onderschatten probleem is voor huisdieren. Het ligt ook aan onszelf natuurlijk, we verwennen onze schatjes toch zo graag! Maar verwennen kan ook door gezonde voeding, en een extra wandeling of speelsessie ervaren ze net zo goed als pure verwennerij.
Deze blogpost was allicht wat langer dan dat u van ons gewend bent. Overgewicht bij huisdieren is dan ook een onderwerp dat nauw aan ons hart ligt. Je hebt ongetwijfeld gezien dat we regelmatig links hebben bijgevoegd naar relevante diensten, Webinars en cursussen die je kunnen helpen in deze materie. Maar we nodigen je ook graag uit om onze website nog eens goed uit te pluizen en al onze diensten voor je hond of kat nog een keer te bekijken. We helpen je graag verder.
Voor meer tips en informatie raden we ons gratis YouTube kanaal aan. Ook op onze Facebookpagina kan je veel informatie terugvinden. Ook op Instagram zijn we erg actief.
Al onze online opleidingen kan je hier terugvinden. En we hebben een schat aan gratis blogartikelen en podcasts voor je.
